Wettelijk kader

De activiteiten van Elia worden geregeld door verscheidene wetgevingen verdeeld over de verschillende overheidsniveaus, van Europa tot de gewesten.

Europa

Het Europese wettelijke kader kent verschillende dimensies die van belang zijn voor de activiteiten van Elia. Zo regelen ze het algemene kader voor de Europese elektriciteitsmarkt, zijn er meer technische werkingsregels vastgelegd in de Europese Netwerk Codes en worden klimaatdoelstellingen vastgelegd in verschillende richtlijnen.

De meest recente wijzigingen aan het volledige Europese kader werden opgenomen in het “Clean energy for all Europeans package”

Dit package heeft als doel:

meer grensoverschrijdende handel en betere regionale samenwerking tot stand te brengen voor een beter geïntegreerde EU-markt;
meer flexibiliteit te bieden om het groeiende aandeel van duurzame energiebronnen in het elektriciteitssysteem op te vangen;
de invoering van een alomvattend kader voor consumentenbescherming dat gepaard gaat met meer rechten voor de consument;
bevordering van marktconforme investeringen en decarbonisering van het energiesysteem in de EU;
betere voorbereiding op elektriciteitscrisissituaties, ook door middel van grensoverschrijdende samenwerking;
versterking van de rol van ACER, dat op EU-niveau optreedt ten voordele van alle EU-burgers.

Voor meer informatie kan u terecht op de website van de Europese Commissie.

De basiswetgeving voor de Europese elektriciteitsmarkt wordt in het bijzonder bepaald in :

Verordening (EU) nr. 2019/943 betreffende de interne markt voor elektriciteit.
Richtlijn (EU) 2019/944 betreffende gemeenschappelijke regels voor de interne markt voor elektriciteit en tot wijziging van Richtlijn 2012/27/EU.µ
Verordening (EG) nr. 714/2009 betreffende de voorwaarden voor toegang tot het net voor grensoverschrijdende handel in elektriciteit en tot intrekking van Verordening (EG) nr. 1228/2003
Acer Regulatie (voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad tot oprichting van een Agentschap van de Europese Unie voor de samenwerking tussen energieregulators).

De Europese Netwerk Codes zijn een set van meer technische regels die hun basis vinden in Verordening (EG) nr. 714/2009. Zij werden aangenomen door de EU door middel van het comitologie-proces om vervolgens geïmplementeerd te worden in de lidstaten in de vorm van EU-verordeningen die rechtstreeks van toepassing zijn, zonder bijkomende omzettingen in nationale of regionale wetgeving.

Zoals bepaald in Verordening (EG) nr. 714/2009 moeten de netwerk codes de harmonisatie, integratie en efficiëntie van de Europese elektriciteitsmarkt bevorderen.

De netwerk codes kunnen verdeeld worden in drie onderling verbonden ‘families’:

Aansluitingscodes
Operationele codes
Marktcodes

Bron: https://www.entsoe.eu/network_codes/

Aansluitingscodes:

De transmissienetbeheerder beheert het transmissienet voor elektriciteit. Producenten (die elektriciteit produceren) en grote klanten (die de elektriciteit zelf gebruiken of verder verkopen aan kleine klanten) zijn aangesloten op deze netten. Om er gebruik van te kunnen maken moeten deze netgebruikers bepaalde regels volgen. Alle vereisten waaraan deze gebruikers moeten voldoen om aangesloten te worden op de transmissienetten zijn opgenomen in drie verschillende aansluitingscodes, telkens met een focus op een bepaald type netgebruiker.

Het gaat om de volgende codes:

Eisen voor de aansluiting van elektriciteitsproducenten’ (Requirements for Generators – NC RfG);
Netcode voor aansluiting van verbruikers’ (Demand Connection Code – NC DCC) en
Hoogspanningsgelijkstroomsystemen en op gelijkstroom aangesloten power park modules’ (High Voltage Direct Current – NC HVDC).

Operationele codes (Beheer van het systeem):

Om een elektriciteitssysteem zoals het transmissienet van Elia betrouwbaar en stabiel te houden, stelt elke transmissienetbeheerder plannen en schema's op ter voorbereiding van het beheer van het systeem in real-time. Hiervoor moet geanalyseerd worden of er genoeg elektriciteit opgewekt zal worden om te voldoen aan de vraag en of het systeem de resulterende stroom op veilige manier aankan. In een context van toenemende interconnecties tussentransmissienetbeheerders bieden de operationele codes een set van regels die het beheer van deze systemen regelen. De operationele code(s) hebben betrekking op:

Noodtoestand en het herstel van het elektriciteitsnet (Emergency and Restoration – E&R).
Verordening tot vaststelling van richtsnoeren betreffende het beheer van elektriciteitstransmissiesystemen’ (System Operation – SO)

Marktcodes:

In het kader van de Europese doelstelling voor een volledig eengemaakte elektriciteitsmarkt spelen deze marktcodes een cruciale rol. Zij moeten toelaten om naast de energie-component, ook de beschikbare capaciteit tussen de verschillende nationale transmissienetten verhandelbaar te maken in Europa op basis van geharmoniseerde regels.

Deze marktcodes zijn opgebouwd op basis van de verschillende tijdshorizonten waarbinnen deze handel plaatsvindt, namelijk de lange termijn, de day-ahead, en de intraday markt hebben als doelstellingen het aanmoedigen van meer concurrentie, diversificatie van de productie en optimalisering van de bestaande infrastructuur faciliteren. Het gaat om de volgende codes:

Capaciteitstoewijzing en congestiebeheer’ (Capacity Allocation & Congestion Management – GL CACM);
Capaciteitstoewijzing op de langere termijn’ (Forward Capacity Allocation – NC FCA);
Elektriciteitsbalancering’ (Electricity Balancing’ – GL EB).

Meer informatie vindt u op de specifieke website van ENTSO-e : https://electricity.network-codes.eu/network_codes/. .

Korte beschrijving van alle netwerkcodes

Verordening tot vaststelling van richtsnoeren betreffende capaciteitstoewijzing en congestiebeheer (CACM)

Dit document werd op 25 juli 2015 gepubliceerd in het Publicatieblad van de EU als verordening (EG) 2015/1222 en werd bindend in de Lidstaten van de EU vanaf 14 augustus 2015. De CACM wordt een "richtsnoer" genoemd en geen "netwerk code" omdat het nieuwe concepten introduceert en een grote stap voorwaarts betekent voor Europa in het voltooien van de interne elektriciteitsmarkt.

Verordening tot vaststelling van een netcode betreffende eisen voor de aansluiting van elektriciteitsproducenten op het net (RfG)

Dit document werd op 27 april 2016 gepubliceerd in het Publicatieblad van de EU als verordening (EG) 2016/631 en werd bindend in de Lidstaten van de EU vanaf 17 mei 2016. Bij deze verordening wordt een netcode vastgesteld met de eisen voor de aansluiting van elektriciteitsproductie- installaties, namelijk synchrone elektriciteitsproductie-eenheden, power park modules en offshore-power park modules op het geïnterconnecteerde systeem. Bij deze verordening worden ook de verplichtingen vastgesteld die ervoor moeten zorgen dat de systeembeheerders op passende, transparante en niet-discriminerende wijze gebruikmaken van de capaciteit van elektriciteitsproductie- installaties, om zo een gelijk speelveld te creëren in het geheel van de Unie.

Verordening tot vaststelling van een netcode voor aansluiting van verbruikers (DCC)

Dit document werd op 18 augustus 2016 gepubliceerd in het Publicatieblad van de EU als verordening (EG) 2016/1388 en werd bindend in de Lidstaten van de EU vanaf 2 september 2016. Bij deze verordening wordt een netcode vastgesteld met de eisen voor aansluiting op het net van: a) transmissiegekoppelde verbruiksinstallaties; b) transmissiegekoppelde distributie-installaties; c) distributiesystemen, met inbegrip van gesloten distributiesystemen; d) verbruikseenheden die door een verbruiksinstallatie of een gesloten distributiesysteem worden gebruikt om diensten voor vraagsturing aan relevante systeembeheerders en relevante TSB's te leveren. Bij deze verordening worden ook de verplichtingen vastgesteld die ervoor moeten zorgen dat de systeembeheerders op passende, transparante en niet-discriminerende wijze gebruikmaken van de capaciteiten van verbruiksinstallaties en distributiesystemen, om zo een gelijk speelveld te creëren in de hele Unie.

Verordening tot vaststelling van een netcode betreffende eisen voor de aansluiting op het net van hoogspanningsgelijkstroomsystemen en op gelijkstroom aangesloten power park modules (HVDC)

Dit document werd op 8 september 2016 gepubliceerd in het Publicatieblad van de EU als verordening (EG) 2016/1447 en werd bindend in de Lidstaten van de EU vanaf 28 september 2016. Bij deze verordening wordt een netcode vastgesteld met de eisen voor de aansluiting van hoogspanningsgelijkstroom- systemen („HVDC-systemen”) en DC-aangesloten power park modules op het net. De verordening draagt op die manier bij tot het waarborgen van eerlijke mededingingsvoorwaarden op de interne elektriciteitsmarkt, het waarborgen van de systeemveiligheid, de integratie van hernieuwbare energiebronnen en het vergemakkelijken van de Unie brede handel in elektriciteit.

Verordening tot vaststelling van richtsnoeren betreffende capaciteitstoewijzing op de langere termijn (FCA)

Dit document werd op 26 september 2016 gepubliceerd in het Publicatieblad van de EU als verordening (EG) 2016/1719 en werd bindend in de Lidstaten van de EU vanaf 16 oktober 2016. Bij deze verordening worden gedetailleerde richtsnoeren vastgesteld inzake zoneoverschrijdende capaciteitstoewijzing op de langetermijnmarkten, inzake de vaststelling van een gemeenschappelijke methodologie voor het bepalen van de zoneoverschrijdende capaciteit op de lange termijn, inzake de vaststelling van een centraal toewijzingsplatform op Europees niveau waarop langetermijnrechten betreffende transmissie worden aangeboden en inzake de mogelijkheid tot teruggave van langetermijnrechten betreffende transmissie, waarna capaciteitstoewijzing op de langere termijn plaatsvindt, of tot de overdracht van langetermijnrechten betreffende transmissie tussen marktdeelnemers.

Verordening tot vaststelling van richtsnoeren betreffende het beheer van elektriciteitstransmissiesystemen (SO GL)

Dit document werd op 2 augustus 2017 gepubliceerd in het Publicatieblad van de EU als verordening (EU) 2017/1485 en werd bindend in de Lidstaten van de EU vanaf 14 september 2017. Bij deze verordening worden gedetailleerde regels en vereisten vastgelegd met het oog op het behoud van een goed niveau van operationele veiligheid, frequentiekwaliteit en efficiënt gebruik van het geïnterconnecteerde elektriciteitssysteem.

Verordening tot vaststelling van richtsnoeren voor elektriciteitsbalancering (EB GL)

Dit document werd op 28 november 2017 gepubliceerd in het Publicatieblad van de EU als verordening (EG) 2017/2195 en werd bindend in de Lidstaten van de EU vanaf 18 december 2017.
Deze richtsnoer bepaalt de regels inzake de werking van de balanceringsmarkten, namelijk de markten die de transmissiesysteembeheerders (TSB's) gebruiken om energie en capaciteit aan te kopen om het systeem in real-time in evenwicht te houden. De bepalingen van de richtsnoer bevatten de mogelijkheid tot grensoverschrijdende handel, dichtbij real-time, en verbeteren de efficiëntie van het balanceren van de markten in Europa.

Verordening tot vaststelling van een netcode voor de noodtoestand en het herstel van het elektriciteitsnet (NC E&R)

Dit document werd op 28 november 2017 gepubliceerd in het Publicatieblad van de EU als verordening (EG) 2017/2196 en werd bindend in de Lidstaten van de EU vanaf 18 december 2017.
De netcode E&R stelt regels vast met betrekking tot het beheer van het transmissiesysteem voor elektriciteit in verschillende toestanden: noodtoestand, black-out en heropbouw. De bepalingen beogen voornamelijk om het systeem terug naar een normale toestand te brengen.

België

Hoewel een deel van de Europese regelgeving direct van toepassing is voor België, moet een deel ook omgezet worden in wetgeving op niveau van de lidstaat. Ook kan het toepassingsgebied van deze wetgeving ruimer of gedetailleerder zijn dan op het Europese niveau.
In België zijn de bevoegdheden inzake energiebeleid verdeeld tussen de federale en gewestelijke overheden.

De basiswetgevingen op elk niveau steunen weliswaar op dezelfde principes:

Er bestaat een juridische scheiding tussen enerzijds productie en verkoop en anderzijds het netbeheer;
De transmissienetbeheerder bezit een monopolie voor het beheer van het transmissienet gekoppeld aan strenge regels van corporate governance;
Er bestaat vrije toegang tot het net tegen goedgekeurde en gepubliceerde tarieven;
De netbeheerders staan onder het toezicht van een regulator.
Alle overheden hebben de mogelijkheid om openbare dienstverplichtingen op te leggen voor wat betreft hun bevoegdheden. Zo moet Elia als transmissienetbeheerder een minimaal kwaliteitsniveau waarborgen voor elektriciteit op alle niveaus en heeft Elia de verplichting om groenestroomcertificaten te kopen.

Federaal niveau

De federale overheid is bevoegd voor de “aangelegenheden die wegens hun technische en economische ondeelbaarheid een gelijke behandeling op nationaal vlak behoeven”, m.a.w. de materies waarvoor een gecoördineerde aanpak op nationaal niveau noodzakelijk is. Dit geldt onder meer voor het vervoer van energie, met name het transmissienet van 150 kV tot 380 kV dat door Elia wordt beheerd.

Elia bezit een wettelijk monopolie als beheerder van het Belgische transmissienet voor elektriciteit. Deze licentie is geldig voor een vernieuwbare termijn van 20 jaar.

De federale regering bepaalt ook het tariefbeleid, zowel voor de transmissienetbeheerder als voor de distributienetbeheerders.

De basiswetgeving die op federaal niveau geldt, is de wet tot wijziging van de Elektriciteitswet van 29 april 1999 betreffende de organisatie van de elektriciteitsmarkt, die bekendgemaakt is in het Belgisch Staatsblad van 8 januari 2012 en het Koninklijk besluit houdende een technisch reglement voor het beheer van het transmissienet van elektriciteit en de toegang ertoe.

Gewestelijk niveau

De gewesten zijn bevoegd voor de distributie en het lokaal transport van elektriciteit via netten met een nominale spanning tot en met 70 kV.

Het onderscheid tussen lokaal transport en distributie wordt gemaakt op basis van de functie van het net. Alle netten die hoofdzakelijk dienen voor het vervoer van energie van het transmissienet naar het distributienet zijn door de gewestelijke regulatoren aangeduid als:

Plaatselijk transmissienet (in Wallonië);
Gewestelijk transmissienet (Brussels Hoofdstedelijk Gewest);
Plaatselijk vervoernet (in Vlaanderen).

Elia is de beheerder van deze netten.

De gewesten zijn eveneens bevoegd voor de hernieuwbare energiebronnen (behalve de windmolenparken in zee die onder de federale bevoegdheid vallen) en het rationeel energiegebruik (REG).

De basiswetgevingen voor ieder gewest zijn de volgende:

Vlaanderen: Energiedecreet van 8 mei 2009, Energiebesluit van 19 november 2010 en het Technisch Reglement Plaatselijk Vervoernet van Elektriciteit Vlaams Gewest;
Wallonië: Decreet van 12 april 2001 en het Besluit van de Waalse Regering betreffende de herziening van het technisch reglement voor het beheer van het lokale elektriciteitstransmissienet in het Waalse Gewest en de toegang ertoe;
Brussels Hoofdstedelijk Gewest: Ordonnantie van 19 juli 2001 en het Besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering houdende goedkeuring van het technisch reglement voor het beheer van het gewestelijk transmissienet voor elektriciteit.

Op 17 mei 2018 heeft Elia, na publieke consultatie, de algemene eisen betreffende de NC DCC en de NC RfG ingediend bij de bevoegde instanties, samen met het voorstel voor het gewijzigde federaal technisch reglement. Deze documenten werden door de regionale regulatoren (Cwape, Brugel & VREG) respectievelijk op 28/08/2019, 04/09/2019 en 01/09/2019 goedgekeurd.

Algemene eisen volgens art. 6(4) van de NC DCC General requirements

Dit document is de goedgekeurde versie van de eisen van algemene toepassing (hierna 'algemene eisen' genoemd), overeenkomstig artikel 6(4) van de NC DCC en bevat, maar is niet beperkt tot, de niet-limitatieve eisen in de NC DCC bepaald door Elia als, als relevante systeembeheerder of TSB, en door openbare DSB’s in hun hoedanigheid van relevante systeembeheerder. Dit document is van toepassing op de aansluitingen tot het Elia net op regionaal niveau en de aansluitingen op distributieniveau.

Algemene eisen volgens art. 7(4) van de NC RFG General requirements

Dit document is de goedgekeurde versie van de eisen van algemene toepassing overeenkomstig artikel 7(4) van de NC RfG. Dit document behandelt vooral, maar is niet beperkt tot, de niet-limitatieve eisen in de NC RfG. Dit document is van toepassing op de aansluitingen tot het Elia net op regionaal niveau. Voor de aansluitingen op het Elia-net op federaal niveau zijn de algemene vereisten overeenkomstig artikel 6, paragraaf 4 van het NC DCC en artikel 7, paragraaf 4 van het NC RfG opgenomen in het federaal technisch reglement van 22 april 2019.

Beslissing Cwape RfG & DCC
Beslissing Brugel RfG - Beslissing Brugel DCC
Beslissing VREG RfG - Beslissing VREG DCC

Transparantie van de gegevens

Transparantie van de gegevens, voor meer transparantie en conform de wetgeving stelt Elia een reeks gegevens over de Belgische elektriciteitsmarkt en de drie verplichtingen die op Elia van toepassing zijn.

Lees meer